در حال بارگذاری

افزایش روحیه و تعهد دانش آموزان با ایجاد جو مناسب در مدرسه

محیط مدرسه یکی از حوزه های مهم زندگی دانش آموزان است زیرا آنها بسیاری از وقت خود را در آنجا سپری می کنند. 

ویژگیهای درونی که یک مدرسه را از دیگر مدارس متمایز می کند و بر رفتار افراد آن مدرسه تأثیر میگذارد، جو مدرسه نامیده می شود به عبارت دیگر جو مدرسه به مجموعه حالات، خصوصیات یا ویژگیهای حاکم بر مدرسه یا محیط آموزشی گفته می شود و ممکن است محیط مدرسه را گرم یا سرد، قابل اعتماد، ترس آور یا اطمینان بخش، تسهیل کننده یا بازدارنده سازد و سبب تمایز دو مدرسه مشابه از یکدیگر شود. جو مدرسه اعتقادات، ارزشها، نگرشها و تعامالت بین دانش آموزان، معلمان و مدیران مدارس را تحت تأثیر قرار می دهد.
مدارسی که دارای جو سازمانی خوبی هستند، دارای معلمانی بشاش و اجتماعی هستند که نسبت به وظایفشان تعهد بیشتری نشان میدهند. در مدارسی که جو مناسبی دارند، معلمان بهتر میتوانند با هم همکاری کنند و وظایف شغلی خود را انجام دهند، همچنین احترام بین فردی، وظیفه شناسی، انگیزش بالا برای خدمات دهی به دانش آموزان و مشارکت مسئولانه در مدرسه نیز نمود بیشتری پیدا میکند.

بعد از محیط خانواده، دانش آموزان بیشترین زمان خود را در مدرسه طی میکنند، بنابراین نقش مدرسه در سلامت روان و جلوگیری و یا حتی ایجاد مشکالت هیجانی و عاطفی بسیار پررنگ میباشد. پژوهشهای مختلفی تأثیر جو مدارس را بر میزان خلاقیت دانش آموزان، خودکارآمدی تحصیلی، پرورش مهارتهای اجتماعی، رشد مهارتهای اجتماعی و ... نشان داده اند.

هر چند مدرسه در وهله اول به عنوان کانون فعالیتهای آموزشی محسوب میشود، لیکن مدارس کارکردها و اثرگذاریهای چندگانه ای دارند و جو مدرسه و کلاس، کارکردهای هیجانی، اجتماعی، ارزشی و نظامهای رفتاری خاص خود را نیز به دانش آموزان و معلمان ارائه مینماید و بر آنها اثر میگذارد.

در مفهوم کلی تر هر مدرسه دارای یک کارکرد خاص است، جو مدرسه به عنوان مجموعه ای از خصوصیات درونی مدرسه، موجب تمایز مدرسه ای از مدرسه دیگر میشود؛ محیط اجتماعی– انسانی و کیفیت روابط و مناسبات حاکم بر مدارس میتواند پدیدآورنده جوی مناسب یا نامناسب باشد. در واقع جو مدرسه در احساسات و نگرشهایی که در مورد یک مدرسه وجود دارد و توسط دانش آموزان، معلمان و کارمندان بیان میشود، خود را نشان داده و بیانگر احساسی است که دانش آموزان از تجربیات روزانه خود در مدرسه به دست می آورند. این احساس میتواند میزان یادگیری و انگیزه دانش آموزان را متأثر سازد و همچنین بر احساس، نگرش و رفتار دانش آموزان، معلمان و کارمندان تأثیرگذار باشد.

میتوان گفت اهمیت جو مدارس به اندازه ای است که در روحیه دانش آموزان و میزان تعهدشان تأثیر دارد به نحوی که با وجود جو مطلوب در مدرسه یعنی جوی که در آن مدیر و معلمان و دانش آموزان با یکدیگر رفتار صادقانه ای داشته باشند، نظام آموزش و پرورش در رسیدن به اهدافش موفقتر خواهد بود.

جو مدرسه را می توان از سه بعد امنیت، تعهد و محیط مدرسه نگاه کرد.

  • بعد امنیت از سه خرده مقیاس : ادراک امنیت ، قلدری و زورگویی و سوء استفاده مواد؛
  • بعد تعهد از خرده مقیاسهای : ارتباط معلم - دانش آموز ، ارتباط دانش آموزان ، درگیری تحصیلی ، ارتباط با کل مدرسه، انصاف و برابری و درگیری والدین؛
  • بعد محیط مدرسه از خرده مقیاسهای : وظایف و نقشها، پاکیزگی محیط مدرسه، حمایت عاطفی، اخلال و بینظمی در مدرسه تشکیل شده است

 

تحقیقات مختلفی وجود دارد که ارتباط مثبت بین جو مدارس را با انگیزه تحصیلی، عزت نفس، حل تعارض و رفتار نوع دوستانه نشان میدهند. از طرفی هم تحقیقاتی انجام شده که به وجود ارتباط منفی بین جو مدارس و ترک تحصیل، غیبت غیرموجه، رفتار خشونت آمیز و رفتار پرخاشگرانه اشاره نموده اند. بنابراین میتوان گفت که جو مدرسه جنبه های فیزیکی و روانشناختی مدرسه را منعکس میکند که بیشتر مستعد تغییر است و پیش شرطهای لازم برای تدریس و یادگیری را فراهم میکند.

علاوه بر این، جو مدرسه در چهار جنبه از محیط مدرسه توصیف میشود:

  1. محیط فیزیکی که پذیرا و به وجودآورنده ی یادگیری است،
  2. محیط اجتماعی که ارتباط را افزایش میدهد،
  3. محیط عاطفی- روانی که حس تعلق و عزت نفس را افزایش میدهد
  4. و محیط آموزشی که یادگیری را توسعه میدهد

با توجه به مطالب گفته شده، جو مدارس متوسطه، یک عامل بسیار مهم و اساسی در حوزه تعلیم و تربیت و دیگر زمینه های مربوطه است که معرفی و ارائه ابزار مناسب برای ارزیابی این متغیر و نشان دادن نقش حیاتی آن در زمینه های مختلف تحصیلی ضروری و مهم است.


منبع : قدم پور ، عزت اله و همکاران - شاخص های روان سنجی مقیاس جو مدارس متوسطه با تأکید بر امنیت، تعهد و محیط مدرسه - نشریه آموزش و ارزشیابی (علوم تربیتی) ، سال 1399، دوره 13، شماره 50